Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Luter zatrzymał się w Augsburgu w klasztorze karmelitów, kardynał zaś gościł w pałacu Fuggerów, najwspanialszym w Niemczech; podobnego nie miał nawet cesarz. Spotkanie – a raczej konfrontacja dwóch osobowości – od początku najeżone było trudnościami. Spodziewał się tego Kajetan, lecz ufał swym niepospolitym talentom dyplomatycznym – chciał wygasić konflikt, wypełnić instrukcje papieskie i zaspokoić życzenia elektora Fryderyka. Ale Luter przez miniony rok posunął się znacznie dalej i nie chodziło już tylko o tezy przeciwko odpustom. Swoje racje buntujący się mnich wyłożył w odpowiedzi „Prierasowi” Mazzoliniemu:

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Papież, chcąc nie chcąc, musiał przychylić się do życzeń księcia. Postanowiono, że przesłucha Lutra legat papieski, kardynał Kajetan; to właśnie elektor Fryderyk wymógł na nim, by odbyło się to „łagodnie i po ojcowsku”.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Od głupiej i pełnej obelg opinii Prierasa ważniejsze były trzy inne pisma z kancelarii papieskiej: listy do elektora saskiego, do legata papieskiego w Niemczech i do generała zakonu augustianów w Rzymie. Adresatom nakazano Lutra uwięzić i pilnie strzec do czasu wydania dalszych dyspozycji (generał augustianów miał wyznaczyć pełnomocnika do dopilnowania tej sprawy). W Rzymie wszczęto przeciwko Lutrowi proces o herezję. Groźba Tetzla – „ten heretyk wnet spłonie na stosie” – stała się bardzo realna.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Nie tylko arcybiskup Albrecht odwołał się w sprawie Lutra do Rzymu. Cesarz Maksymilian Habsburg, schorowany i stojący już nad grobem, przesłał papieżowi list, w którym prosił o jak najszybszą ekskomunikę dla Lutra. Nie bardzo wiadomo, czym kierował się stary cesarz, domagając się wyklęcia Lutra ze wspólnoty kościelnej – jego sprawy prawie wcale nie znał, chyba, że z niekompletnych i najczęściej przeinaczonych raportów; wszelako cesarskie żądanie potraktowano w kurii rzymskiej nadzwyczaj poważnie.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

<"Miłość do prawdy i pragnienie jej ujawnienia są przyczyną, że zamierza się przeprowadzić w Wittenberdze dysputę nad niżej podanymi tezami. Przewodzić temu będzie czcigodny ojciec Marcin Luter, ...">

Na debatę nie przyszedł nikt. Ale tegoż samego dnia, 31 października 1517 roku, Luter wysłał list do biskupa Moguncji, księcia Albrechta; to właśnie Albrecht Hohenzollern, jako arcybiskup Moguncji i prymas Niemiec, ogłosił sprzedaż papieskiego odpustu.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Fuggerowie byli potężnymi i niezmiernie wpływowymi finansistami na ogromną, międzynarodową skalę, a głowa ich rodu, Jakub zwany Bogatym, to z pewnością najbogatszy człowiek w ówczesnych Niemczech, daleko zamożniejszy od cesarza. Udział Fuggerów gwarantował sprawny zbiór i przepływ gotówki, oczywiście, po odliczeniu należnego im procentu. Sama organizacja sprzedaży odpustów też musiała niemało kosztować, kosztowne było bowiem utrzymanie świty Tetzla i pensje im wypłacane.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Hohenzollernowie liczyli na papieską dyspensę, ale - skoro rzecz była podwójnie trudna, to i jej przeprowadzenie musiało być wielce kosztowne. Szczęściem dla książąt brandenburskich, papież Leon X też bardzo potrzebował pieniędzy; rozpoczęta jeszcze za Juliusza II budowa bazyliki Świętego Piotra w Rzymie z braku środków finansowych stanęła w miejscu i na jej murach zaczęły kiełkować rozsiewane wiatrem chwasty.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W cesarstwie niemieckim nie było stałych podatków. Podatki są niemile widziane w każdej epoce, a skoro nie ma obowiązku stałego ich płacenia, każda próba opodatkowania wywołuje opór. Ilekroć panujący, cesarz czy książę, nakładał obowiązkową daninę, natychmiast spotykał się z reakcją poddanych: „Kiedy wreszcie skończą się podatki?” O ten opór rozbiły się usiłowania cesarza Maksymiliana I, pragnącego wprowadzić stałe opłaty na rzecz skarbu Rzeszy.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Co najmniej od XV stulecia kolejnych cesarzy trapiły problemy finansowe – cesarskie wydatki nieustannie przeważały nad dochodami. Wydać się to może dziwne, bo Niemcy były wielkim, ludnym i zasobnym krajem, z rozwiniętym górnictwem i metalurgią, z kwitnącymi rzemiosłami.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Państwo, w którym Lutrowi przyszło żyć i pracować, nie było wcale organizmem jednolitym. Cesarze niemieccy mieli się wprawdzie za spadkobierców Karola Wielkiego, ich znakomitego poprzednika, zmarłego w 814 roku i pochowanego w Akwizgranie – ale supremacja Karola Wielkiego w zachodniej, łacińskiej Europie należała do odległej przeszłości.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

< Po kazaniu Tetzel podchodził do skrzyni, wyciągał z zanadrza monetę i teatralnym gestem wrzucał pieniądz do środka - płacąc odpust za duszę własnego ojca. >

Na oglądających czyniło to niemałe wrażenie. Tetzel umiał przemówić do słuchaczy; zresztą, nie przebierał w słowach i zdarzało mu się nieraz nazbyt zagalopować. Przypisywano mu rzeczy nieprawdopodobne – ponoć miał nawet oznajmić: "Choćbyś zgwałcił Najświętszą Marię Pannę, jeśli włożysz do skrzyni to, co się należy, będzie ci odpuszczone."^*

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Dla Lutra był to przełom – ustąpiło wreszcie dojmujące poczucie własnej grzeszności, tego upadku, z którego nie można się podnieść, tego lęku przed Sądem Ostatecznym. Lutra będą nadal – aż do końca życia – trapić napady ciężkiej depresji, ale już bez tej rozpaczliwej bezradności, na którą nie było lekarstwa. Nawet na dnie Luter uchwyci się mocno "nadziei, kotwicy duszy, pewnej i mocnej, sięgającej aż poza zasłonę." (Hebr. 6:19). Co przy tym niezwykle istotne – on pojednał się z Bogiem sam, bez pomocy swych nauczycieli, bez pomocy Kościoła – pojednanie odnalazł w Biblii.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Daleko lepiej jest nabyć mądrości, niż złota najczystszego, a nabyć roztropności – lepiej, niż srebra (Przypowieści Salomona 16:16)

"Tak to wziąłem do Rzymu cebulę, a przywiozłem z powrotem czosnek" – tym niemieckim przysłowiem, oznaczającym daremny wysiłek, skwitował Luter swoją podróż rzymską. Istotnie, większej roli w jego życiu nie odegrała. Luter wyjechał do Rzymu wiernym synem Kościoła i takimże do Niemiec powrócił; to, co tam widział i słyszał, nie wpłynęło nań w sposób znaczący. Ani nie nadszarpnęło jego posłuszeństwa kościelnej zwierzchności, ani też – temu akurat trudno się dziwić – tego posłuszeństwa nie ugruntowało. Nie sposób też dopatrzyć się u Lutra jakichś zaczątków krytyki panującego tak miłościwie kościelnego porządku. Pobożny mnich pozostał lojalnym sługą zakonu augustianów, saskiego prowincjała, biskupa, w końcu papieża. Rzecz o wiele ważniejsza – przy tym niewidoczna dla postronnych – wydarzyła się po jego powrocie do Niemiec, do Wittenbergi.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Zanim jeszcze Luter ponownie trafił do Wittenbergi, przełożeni wysłali go z inną misją – miał udać się w pewnej sprawie zakonnej do Rzymu. Sprawa ta nie wiązała się w żaden sposób z życiem Lutra ani też nie wpłynęła na dalsze jego losy, dlatego można ją tu zupełnie pominąć. Sam wszakże fakt, że odwołanie się do kurii rzymskiej – „ad limina apostolorum” (do progów apostolskich) – powierzono właśnie Lutrowi, najlepiej świadczył o zaufaniu, jakim go darzono.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W 1511 roku Staupitz nakazał Lutrowi przeprowadzić przewód doktorski i przejąć katedrę uniwersytecką, którą dotychczas on, Staupitz kierował. "Zabijecie mnie – jęknął Luter – nie podołam temu wszystkiemu. Podołasz – oparł nie bez humoru Staupitz – nie umrzesz, a jeśliby nawet, tęgi doktor w niebiesiech przyda się Panu Bogu".