Między XV a XVII wiekiem Europa i częściowo nowy amerykański świat stały się widownią szaleństwa procesów o czary. Nie licząc regularnych prześladowań Żydów, było to do tamtych czasów największe bodaj ludobójstwo. Liczba jego ofiar mogła sięgnąć nawet 100 tys., a do tego doliczyć przecież trzeba liczne przypadki innych kar, jak wygnania czy pozbawienia mienia. Przeważającą większość, bo aż 75‑80 proc. skazanych stanowiły kobiety. Osoby oskarżone o czary stawały przed sądem na podstawie podejrzeń, donosów, bez żadnego zbadania ich zasadności, a następnie były poddawane okrutnym torturom, w trakcie których często przyznawały się do najbardziej absurdalnych zarzutów po to tylko, by jak najszybciej spłonąć na stosie i nie cierpieć już kolejnych sesji „przesłuchań”.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Upływ czasu przynosił Lutrowi coraz więcej rozczarowań. Spodziewał się, że inni pójdą jego śladem, że dzięki Słowu, któremu on tak zaufał, przeżyją swe nawrócenie, przemianę serca –  metanoię, jego wielkie odkrycie. Znalazło się takich niewielu.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(ŻYDZI I ANABAPTYŚCI)

Biegliście dobrze; któż wam przeszkodził być posłusznymi prawdzie (Gal. 5:7)

Luter uwikłał się w konflikt nie tylko z Zwinglim. Zaledwie powrócił z  Wartburga do Wittenbergi, a już musiał toczyć spór z radykałami. Przystał do nich jego uniwersytecki kolega Jędrzej Karlstadt, który w końcu opuścił Wittenbergę i osiadł w malej miejscowości Orlamünde; mimo względów i przyjacielskich gestów, jakie okazywał mu Luter, Karlstadt stał się jego zaciętym przeciwnikiem.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(ERAZM Z ROTTERDAMU I ULRICH ZWINGLI)

Około 1525 roku Luter wdał się w spór z samym „księciem humanistów”, Erazmem z Rotterdamu. Początkowo nic nie zapowiadało konfliktu – Luter z dorobku Erazma czerpał pełnymi garściami, a Erazm odnosił się doń życzliwie i nawet po trosze wspierał. W konserwatywnych kręgach kościelnych uważano nawet, że Erazm jest ukrytą sprężyną działań Lutra; to akurat wcale nie było prawdą.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

(Przypowieści 31:10)

W tych gorących, a tragicznych dniach wojny chłopskiej Luter znów dokonał przewrotu – tym razem najzupełniej osobistego. Skutkiem jego nauczania był rozpad życia zakonnego; mnisi i mniszki masowo opuszczali klasztory. Zdarzyło się właśnie, że z klasztoru panien cystersek w Nimbschen, 30 km od Lipska, uciekło dwanaście zakonnic.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Wybiegnijmy tu nieco w przyszłość – na tym, czego dokonał w Wartburgu, Luter nie poprzestał. Tekst niemiecki Nowego Testamentu poddawał nieustannym poprawkom, a czekał go jeszcze przekład Starego Przymierza – wyzwanie daleko większe. Świadom tych trudności, sam nie chciał się tego podjąć, lecz zatrudnił grono współpracowników.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przekład Lutra stał się kamieniem milowym w dziejach tłumaczeń Biblii, i to nie tylko w krajach języka niemieckiego. Wzorowała się na nim nawet przeciwna Lutrowi strona katolicka, a współczesny język niemiecki w dużym stopniu ukształtował się na tym przekładzie.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

W grudniu 1521 roku Luter, potajemnie i w przebraniu, odwiedził Wittenbergę. Było to aż nazbyt ryzykowne i zostało na dworze saskim źle przyjęte. W Wittenberdze Luter spotkał się z przyjaciółmi, wśród nich – z Filipem Melanchtonem; ci ostatecznie przekonali go, jak bardzo potrzebny jest przekład Biblii na język niemiecki. Zaraz po powrocie na Wartburg Luter wziął się więc ostro do pracy.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Marcin chodził do szkoły w Mansfeld, potem w Magdeburgu, wreszcie w Eisenach, gdzie mieszkał u krewnych swej matki. Nie uczono go tam zbyt wiele – poza łaciną; tę gruntownie wbijano uczniom do głowy, przy szczególnej pomocy rózgi, choć nie z głową miała ona do czynienia. Znajomość łaciny, międzynarodowego języka uczonych, polityków i dyplomatów, była nieodzownym warunkiem dalszego kształcenia. Plagi w szkołach sypały się gęsto – piątki i soboty, gdy wymierzano karę łączną za przewinienia z całego tygodnia, były dla uczniów istną zmorą.