Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Wybiegnijmy tu nieco w przyszłość – na tym, czego dokonał w Wartburgu, Luter nie poprzestał. Tekst niemiecki Nowego Testamentu poddawał nieustannym poprawkom, a czekał go jeszcze przekład Starego Przymierza – wyzwanie daleko większe. Świadom tych trudności, sam nie chciał się tego podjąć, lecz zatrudnił grono współpracowników.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przekład Lutra stał się kamieniem milowym w dziejach tłumaczeń Biblii, i to nie tylko w krajach języka niemieckiego. Wzorowała się na nim nawet przeciwna Lutrowi strona katolicka, a współczesny język niemiecki w dużym stopniu ukształtował się na tym przekładzie.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

W grudniu 1521 roku Luter, potajemnie i w przebraniu, odwiedził Wittenbergę. Było to aż nazbyt ryzykowne i zostało na dworze saskim źle przyjęte. W Wittenberdze Luter spotkał się z przyjaciółmi, wśród nich – z Filipem Melanchtonem; ci ostatecznie przekonali go, jak bardzo potrzebny jest przekład Biblii na język niemiecki. Zaraz po powrocie na Wartburg Luter wziął się więc ostro do pracy.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Zanim jednak Luter rozpoczął swą wielką pracę nad przekładem Biblii, napisał nieobszerny komentarz do pewnego fragmentu z Ewangelii. Właściwie dokończył go teraz i uzupełnił, bo zaczął go pisać jeszcze przed wezwaniem na Sejm Rzeszy w Wormacji; z oczywistych względów musiał tego naówczas zaprzestać. Był to hymn pochwalny z 1 rozdziału Ewangelii św. Łukasza, wersety 46-55, znany jako „Magnificat” – uroczysta pieśń kościelna, śpiewana podczas wieczornych nabożeństw.

Chanukah to święto, które w dzisiejszej praktyce stało się osobliwym przykładem wzajemnego oddziaływania na siebie judaizmu i chrześcijaństwa. Wywodzi się ono z ducha walki przeciwko próbom asymilacji Żydów za czasów helleńskiego panowania nad Jerozolimą. Tymczasem dzisiaj stało się jednym z najbardziej znanych, rozpoznawalnych i zasymilowanych świąt żydowskich w zhellenizowanym świecie chrześcijańskim.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

Przymusowe odosobnienie źle wpłynęło na brata Marcina; choć w klasztorze nawykł do samotności, tym razem trudno ją znosił, źle sypiał i narzekał na swe zdrowie. Poprawiło mu się, gdy mógł wreszcie – w szlacheckim przebraniu, z długimi włosami i brodą – choć trochę wyjrzeć na świat.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

W swej kwaterze u joannitów Luter przygotowywał się na dzień następny. Zachował się arkusz z zapisanymi jego ręką notatkami: „W ustnej odpowiedzi” – pisał – „może zdarzyć się coś z nieostrożności, zbyt wiele lub zbyt mało, z naruszeniem mojego sumienia. I choćby wśród słów popłynęło, gdy...” – tu raptem urywa się pismo.

Kontynuacja tekstu: „Oręż, którym walczymy”

16 kwietnia 1521 roku Luter przybył do Wormacji. Witały go tłumy – był już kimś sławnym, osobą publiczną, powszechnie znaną, choć tylko ze słyszenia; teraz można go było zobaczyć. Osobliwy to był widok – wychudzony mnich w czarnym habicie, w asyście herolda Rzeszy z herbem cesarskim, otoczony zbrojnymi jeźdźcami w rycerskim rynsztunku.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Jan Eck po debacie lipskiej nie zagrzał zbyt długo miejsca w Niemczech. Udał się do Rzymu, gdzie działała komisja, pracująca nad tekstem bulli potępiającej Lutra. Dość powolną pracę komisarzy Eck znacznie przyśpieszył; gotowy tekst podpisał papież w maju 1520 r.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Publiczna debata trwała 17 dni. Przez pierwszy tydzień Eck spierał się z Karlstadtem, ale za głównego przeciwnika upatrzył sobie Lutra. Ten włączył się do dysputy w osobliwy sposób – wszedł na mównicę ozdobioną podobizną św. Marcina... z bukietem kwiatków, które z upodobaniem wąchał. Bukiecik ten w opowiadaniach, przekazywanych przez tych, którzy sami debaty nie widzieli, rozrósł się do rozmiarów wieńca, w jakim Luter rzekomo paradował po ulicach Lipska.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Zobowiązania danego Militzowi Luter dotrzymał. Zaniechał publicznych wystąpień i niczego nie wydawał drukiem, mimo to jego znaczenie stale rosło. Na uniwersytet w Witteberdze ściągali coraz to nowi studenci, zwabieni nie tylko nauką Lutra, ale też wykładami profesorów: starszego Jędrzeja Karlstadta i młodziutkiego (miał zaledwie 22 lata) Filipa Melanchtona – obu zaprzysięgłych stronników doktora Marcina.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

List adresowany był do “ukochanego syna, Marcina Lutra, profesora świętej teologii”. Papież bardzo jest rad, że Luter zdecydował się iść na ustępstwa. Wiele błędów bowiem można naprawić. “Nie śmierć grzesznika - mówi Pan – mnie cieszy, ale jego nawrócenie i życie w uwolnieniu od grzechów”- pisał w imieniu papieża Sadoleto. Lutra zaproszono do Rzymu, gdzie miał usprawiedliwić się przed papieżem; Leon X obiecał być dlań dobrotliwym ojcem.^*

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Przybywszy do Niemiec Militz połapał się jednak, że darmo jest straszyć księcia; zauważył też, jak duża jest liczba zwolenników Lutra – inne nastroje tam zapanowały. O klątwie wspomniał więc tylko równym sobie lub niższym rozmówcom, bratał się ze wszystkimi jako ich rodak – Niemiec, a przed księciem postanowił stawić się bardzo układnie. Złotej Róży jednak mu nie wręczył – złożył cenne odznaczenie w depozycie bankowym u Fuggerów, przynajmniej na razie.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Kuria rzymska nie była zadowolona z rezultatów misji Kajetana; oględnie mówiąc, uważano, że uzyskał on w Niemczech bardzo niewiele. Papież Leon X nie zamierzał wszakże rezygnować. Skoro zawiódł włoski kardynał, osobistość tak wysoko postawiona, uradzono wysłać nowego człowieka, w pewnym sensie odwrotność Kajetana.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Przez kilka dni Luter oczekiwał na wezwanie przed kardynała, ale nic takiego nie nastąpiło. Natomiast Staupitz, ku wielkiemu swemu zaskoczeniu, dowiedział się, że generał zakonu augustianów wydał ponoć rozkaz aresztowania i jego, i Lutra. Staupitz natychmiast wysłał do elektora saskiego list z informacją; powiadomił go o nakazie aresztowania i pożalił się na nieszczerość kardynała – z pozoru miłe i łagodne słowa, a pod ich przykryciem więzy i kajdany.