MACHERONT – GDZIE TAŃCZYŁA SALOME I GDZIE ŚCIĘTO JANA (1)

W Macheroncie tańczyła Salome. Tam też ścięto Jana Chrzciciela.

Opowieść z Ewangelii została uzupełniona przez żydowskiego historyka Józefa Flawiusza: wszystko zaczęło się, gdy Herod Antypas (syn króla Heroda Wielkiego, który rządził Galileą i Pereą między 4 rokiem p.n.e. a 39 rokiem n.e.) pożądał żony swojego brata, Herodiady. Herod Antypas przekonał Herodiadę, by rozwiodła się z mężem i poślubiła go. Ten związek został potępiony jako niezgodny z prawem przez Jana Chrzciciela, co naturalnie doprowadziło Herodiadę do wściekłości.

Podczas pierwszego małżeństwa Herodiada urodziła córkę imieniem Salome, która tańczyła dla swojego ojczyma, Heroda Antypasa, na jego słynnym przyjęciu urodzinowym w Macheroncie. Herod Antypas był tak zadowolony z jej tańca, że „pod przysięgą obiecał dać jej to, czegokolwiek by zażądała” (Ew. Mateusza 14:7; zob. też Ew. Marka 6:23). „Za namową matki swej” Salome poprosiła o głowę Jana Chrzciciela na tacy.

„Ze względu na przysięgę i współbiesiadników (…) posłał więc i kazał ściąć Jana w więzieniu” (Ew. Mateusza 14:8-10; zob. też Ew. Marka 6:24-28). Według Flawiusza Jan Chrzciciel został przywieziony do Macheront w łańcuchach i skazany na śmierć.

Machaerus [nazwa łacińska Macherontu] jest jednym z ufortyfikowanych pałaców królewskich najczęściej kojarzonych z Herodem Wielkim, chociaż w rzeczywistości są one pochodzenia hasmonejskiego (z wyjątkiem Herodium, które zostało zbudowane i nazwane przez Heroda).

Istniało co najmniej siedem takich fortec, od Aleksandrium (znanego również jako Aleksandreion lub Sartaba) na północy po Masadę na południu. Pomiędzy nimi, z północy na południe, znajdowały się: Dok, Cypros, Hyrkania, Herodium (Herodion) i Macheront.

Z wyjątkiem Macherontu, który leży się na wschodnim brzegu Morza Martwego, wszystkie te miejsca znajdują się na zachód od rzeki Jordan i morza. Te po stronie zachodniej tworzą rodzaj muru chroniącego Jerozolimę. Wszystko, łącznie z Jerozolimą, jest widoczne z wysokiego wzgórza, gdzie znajduje się Macheront.

Macheront był więc pierwszym bastionem, który zmierzyłby się z wrogiem ze Wschodu i mógł ostrzec innych przed niebezpieczeństwem. Według Pliniusza Starszego, Machaerus był po Jerozolimie najsilniejszą cytadelą w Judei.

Lokalizacja Macherontu (źródło: Wikipedia)

Macheront i Morze Martwe w promieniach wschodzącego słońca. Forteca na szczycie, wysoko ponad wschodnim brzegiem morza, posłużyła jako więzienie dla Jana Chrzciciela, a zarazem jako wschodni bastion Heroda. (źródło: BAS Library)

Macheront i Morze Martwe w promieniach wschodzącego słońca. Forteca na szczycie, wysoko ponad wschodnim brzegiem morza, posłużyła jako więzienie dla Jana Chrzciciela, a zarazem jako wschodni bastion Heroda. (źródło: BAS Library)

Choć Macheront jest najlepiej znany jako miejsce tańca Salome i ścięcia Jana Chrzciciela, archeologia pałacu-fortecy opowiada dłuższą historię. Był on zamieszkany za czasów Hasmonejczyków, Heroda oraz Zelotów. (źródło: BAS Library)

Lokalizacja Macherontu w odniesieniu do innych budowli Heroda (źródło: BAS Library)

Widok twierdzy z przeciwległego brzegu Morza Martwego (źródło: BAS Library)

Macheront widziany ze wschodu – z Jordanii. Flawiusz pisze, że było to „bardzo skaliste wzgórze o wielkiej wysokości, co samo w sobie sprawiało, że było trudne do zdobycia”. (źródło: BAS Library)

RUINY MACHERONTU

Herod Wielki był niepopularnym władcą i niektórzy uważają, że te pałace-fortece zostały zbudowane, aby zapewnić mu bezpieczną przystań na wypadek buntu. Aby mieć pewność, że będzie opłakiwany, rozkazał, aby po jego śmierci zabito „wszystkich najważniejszych ludzi całego narodu żydowskiego, gdziekolwiek żyli”.

Istniało również jednak niebezpieczeństwo z zewnątrz: Perea, którą Herod Antypas władał po śmierci ojca, leżała na wschód od Jordanu i graniczyła z Nabateą, potencjalnym wrogiem. Gdyby Nabatejczycy zaatakowali, Macheront zmierzyłby się z nieprzyjacielem jako pierwszy.

Jeśliby jednak atak z północy lub południa dotarł najpierw do Aleksandrium lub Masady, Macheront otrzymałby sygnał dymny w dzień lub ogniowy w nocy. Wschodnia forteca wysyłałaby wtedy własne znaki, widoczne dla wszystkich innych zachodnich cytadeli. Nawet Jerozolima była widoczna z Macherontu – można było zobaczyć dym z ofiar na ołtarzach świątyni jerozolimskiej

Dlatego twierdza Macheront miała kluczowe znaczenie dla obrony Judei.

Zarówno w pierwotnej konstrukcji Aleksandra Janneusza [drugiego króla z dynastii hasmonejskiej], jak i po renowacji Heroda Wielkiego, cytadelę z trzech stron chroniły bastiony z wieżami. Niższe miasto zapewniało potrzebną ochronę dla północnej strony cytadeli.

Pałac Heroda obejmował również dziedziniec z małym ogrodem królewskim, łaźnię w stylu rzymskim, triclinium na wykwintne posiłki oraz formalny dziedziniec z perystylem, otoczony z czterech stron portykami. Ten ostatni był najbardziej imponującą częścią pałacu i to tam Salome musiała tańczyć dla Heroda Antypasa. Wiemy nawet, gdzie siedział król: półokrągła absyda wyznacza miejsce dla tronu króla Heroda (a później jego syna, tetrarchy Heroda Antypasa).

Część klatki schodowej (dziewięć stopni) potwierdziła istnienie drugiego piętra nad triclinium. Dziesięć podstaw w triclinium wspierało kolumny, które z kolei podtrzymywały pięć łuków  stanowiących podstawowy szkielet dachu. W pałacu znajdowały się także magazyny podobne do tych znalezionych w Masadzie.

Dolne miasto Macheront znajduje się na północno-wschodnim zboczu góry, gdzie według Flawiusza mieszkały tysiące ludzi. Jan Chrzciciel mógł być uwięziony w tym niższym mieście, zanim został ścięty.

Komputerowa symulacja pałacu-fortecy w jego pierwotnym stanie (źródło: BAS Library)

Widok z Macherontu na Zachód – kółeczkiem zaznaczono Jerozolimę (źródło: biblicalarchaeology.org)

Przekrój pałacu Heroda. Pierwotna struktura z czasów hasmonejskich składała się głównie z murów obronnych bez zwracania większej uwagi na luksus wnętrz. Podczas renowacji za czasów Heroda Wielkiego dodano dziedziniec z królewskim ogrodem, łaźnie w stylu rzymskim i triclinium, gdzie można było spożywać eleganckie posiłki. (źródło: BAS Library)

Kafelki z mozaiki w królewskiej łaźni (źródło: BAS Library)

Dziesięciometrowe mury obronne (źródło: BAS Library)

Cytadela mieściła się wysokim wzgórzu – ale wejście na jego szczyt nie oznaczało końca wspinaczki. W części budowli istniało piętro, czego dowodem są kolumny podtrzymujące sufit oraz widoczne na zdjęciu schody. (źródło: BAS Library)

Pozostałości dziedzińca, gdzie odbywały się uczty – tutaj tańczyła Salome (źródło: BAS Library)

Macheront, tak jak podobne do niego fortece na zachodnim brzegu rzeki Jordan, to echo stylu rzymskiego. W odróżnieniu od marmuru w Rzymie i wapienia w Herodium, pałac Macheront ozdobiony jest tynkiem. Dziś widać jedynie niewielkie pozostałości tych tynków. (źródło: BAS Library)

Wykopaliska na dnie hasmonejskiej cysterny, głębokiej na 15 metrów. Na terenach z bardzo niewielkimi opadami starożytne fortece musiały gromadzić wielkie ilości wody na wypadek oblężenia. (źródło: BAS Library)

Dokończenie: MACHERONT (2)

---

Na podstawie: BAS Library - Restoring Herod’s Throne Niche at Machaerus