JEDEN PISARZ OŚMIU ZWOJÓW Z QUMRAN
Około 2000 lat temu pojedynczy skryba napisał co najmniej osiem rękopisów zwoju znad Morza Martwego, co czyni go najbardziej płodnym spośród tamtejszych pisarzy, jakiego kiedykolwiek zidentyfikowano
Zwoje znad Morza Martwego to zbiór około 25 000 fragmentów wykopanych w jaskiniach nad brzegiem Morza Martwego w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku. Artefakty obejmują niektóre z najstarszych rękopisów Biblii i inne teksty religijne, które nie zostały przyjęte w pismach kanonicznych, a także pisma niereligijne.
W ciągu ostatnich kilku lat projekt paleograficzny oparty na sztucznej inteligencji, realizowany przez naukowców z Uniwersytetu w Groningen w Holandii i wspierany przez Europejską Radę ds. Badań, skupiał się na lepszym zrozumieniu tożsamości skrybów kopiujących zwoje.
„Jesteśmy pionierami w badaniach Qumran na poziomie indywidualnego skryby” – powiedziała paleografka Gemma Hayes po przedstawieniu wstępnych wyników swoich badań na konferencji naukowej w Groningen w zeszłym miesiącu. „Głównym celem mojej pracy było wykorzystanie sztucznej inteligencji, algorytmu ekstrakcji i analiz statystycznych do przetestowania 51 rękopisów, które mają określony styl pisma ręcznego” – dodała.
Styl jest znany jako okrągły półformalny.
„To bardzo piękne pismo odręczne z końca I wieku p.n.e.” – powiedziała Gemma Hayes.
Manuskrypty analizowane przez badaczy były już w przeszłości zgrupowane. Znana paleografka Ada Yardeni, która zmarła w 2018 roku, zasugerowała, że około 90 fragmentów zwojów znad Morza Martwego, przedstawiających ten specyficzny styl, było dziełem jednej osoby.
„Miała swoją metodę: zidentyfikowała specyficzny sposób, w jaki została napisana jedna z liter – lamed – i argumentowała, że na podstawie tej litery można zgrupować wszystkie te rękopisy razem” – wyjaśniła Gemma Hayes.
Naukowcom nie udało się przetestować wszystkich rękopisów zebranych przez Yardeni, ponieważ niektóre z nich nie przedstawiały wystarczającej ilości materiału, aby technologia mogła je zbadać.
„Potrzebujemy pewnej liczby liter” – powiedziała Gemma Hayes.
Wyniki 51 testowanych artefaktów były bardzo znaczące: system uznał, że osiem spośród badanych manuskryptów zostało napisanych przez tę samą osobę, co czyni go najbardziej płodnym skrybą, jaki kiedykolwiek zidentyfikowano, a ponadto udowodnił, że potrafi pracować w dwóch językach.
„Jednym z naprawdę ekscytujących aspektów naszych odkryć jest to, że te rękopisy są bardzo zróżnicowane” – wyjaśniła badaczka. „Znaleźliśmy siedem rękopisów hebrajskich i jeden rękopis aramejski; tak zwane rękopisy sekty, związane ze społecznością w Qumran i rękopisy nie łączące się z sektą, a także kilka parabiblijnych tekstów, w tym jeden znany jako testament Naftalego i kilka pism o Racheli i Józefie.”
Wśród zwojów napisanych przez tego indywidualnego skrybę jest także ikoniczny zwój Miqsat Ma’ase ha-Torah (MMT), uważany przez uczonych za dokument założycielski żydowskiej sekty, która według wielu uczonych mieszkała w Qumran.
Fakt, że ta sama osoba pisała teksty o różnej naturze, może rzucić nowe światło na tożsamość tej społeczności i jej relacje z resztą narodu żydowskiego.
Naukowcy z projektu „The Hands that Wrote the Bible” [„Ręce, które pisały Biblię”] pod kierownictwem prof. Mladena Popovica, szefa Instytutu Qumran na Uniwersytecie w Groningen, ustawili swój algorytm rozpoznawania elementów, takich jak tło i pierwszy plan, oraz analizowania kierunku pisma i kaligrafii.
System pozwolił im zatem ustalić, czy manuskrypty, które wyglądały bardzo podobnie, zostały w rzeczywistości napisane przez tę samą osobę, czy tylko w tym samym stylu.
„Fakt, że wielu pisało w podobny sposób, może potencjalnie powiedzieć nam coś o szkoleniu, które otrzymali” – powiedziała Gemma Hayes.
Oprócz ośmiu rękopisów zidentyfikowanych jako skopiowane przez tego samego skrybę, wszystkie pozostałe zostały napisane przez różne osoby, z jednym możliwym wyjątkiem: dwoma fragmentami, które mogły być napisane przez jedną osobę. Są także bardzo różnorodne i zawierają również rękopisy biblijne.
Badania Gemmy Hayes są w toku – między innymi sprawdza ona charakterystykę pisowni tekstów.
„Staram się nadać temu skrybie ciało i kości” – podsumowała Gemma Hayes.
Na podstawie:
The Jerusalem Post - Dead Sea Scrolls: Mysterious scribe wrote eight diverse scrolls, scholars find
- Tagi: Ada Yardeni, Biblia, Gemma Hayes, Miqsat Ma’ase ha-Torah, Morze Martwe, Qumran, rękopis Biblii, The Hands that Wrote the Bible, zwoje z Qumran