Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W cesarstwie niemieckim nie było stałych podatków. Podatki są niemile widziane w każdej epoce, a skoro nie ma obowiązku stałego ich płacenia, każda próba opodatkowania wywołuje opór. Ilekroć panujący, cesarz czy książę, nakładał obowiązkową daninę, natychmiast spotykał się z reakcją poddanych: „Kiedy wreszcie skończą się podatki?” O ten opór rozbiły się usiłowania cesarza Maksymiliana I, pragnącego wprowadzić stałe opłaty na rzecz skarbu Rzeszy.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Co najmniej od XV stulecia kolejnych cesarzy trapiły problemy finansowe – cesarskie wydatki nieustannie przeważały nad dochodami. Wydać się to może dziwne, bo Niemcy były wielkim, ludnym i zasobnym krajem, z rozwiniętym górnictwem i metalurgią, z kwitnącymi rzemiosłami.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Państwo, w którym Lutrowi przyszło żyć i pracować, nie było wcale organizmem jednolitym. Cesarze niemieccy mieli się wprawdzie za spadkobierców Karola Wielkiego, ich znakomitego poprzednika, zmarłego w 814 roku i pochowanego w Akwizgranie – ale supremacja Karola Wielkiego w zachodniej, łacińskiej Europie należała do odległej przeszłości.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

"Gdy pieniądz wpadnie do trzosa
Dusza uleci w niebiosa"

Na tę okoliczność Tetzel dysponował regularnym cennikiem – stosownie do zamożności i zgodnie z porządkiem stanowym, cennik przewidywał: dla biskupów i książąt odpust zupełny za 25 guldenów (płatnych złotem), dla baronów i prałatów za 10 guldenów, dla szlachty, bogatych mieszczan i kupców za 6 guldenów, dla mieszczan mniej zamożnych za guldena, dla ludzi pospolitych za pół guldena, a nawet za ćwierć.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

< Po kazaniu Tetzel podchodził do skrzyni, wyciągał z zanadrza monetę i teatralnym gestem wrzucał pieniądz do środka - płacąc odpust za duszę własnego ojca. >

Na oglądających czyniło to niemałe wrażenie. Tetzel umiał przemówić do słuchaczy; zresztą, nie przebierał w słowach i zdarzało mu się nieraz nazbyt zagalopować. Przypisywano mu rzeczy nieprawdopodobne – ponoć miał nawet oznajmić: "Choćbyś zgwałcił Najświętszą Marię Pannę, jeśli włożysz do skrzyni to, co się należy, będzie ci odpuszczone."^*

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W 1515 roku papież Leon X Medyceusz (następca Juliusza II della Rovere) ogłosił odpust zupełny. Sprzedaż listów odpustowych powierzono Janowi Tetzlowi, mnichowi z zakonu dominikanów (prócz tego, był on sędzią w procesach o herezję). Tetzel wybornie znał się na tej robocie – sprzedawał odpusty już od dziesięciu lat.

Skały urwiste są schronieniem dla góralków. (Psalm 104:18)

Gdyby zadać znienacka pytanie: co, według Biblii, jest mędrsze nad mędrców? – być może nie od razu przyszłaby nam do głowy odpowiedź, że paradoksalnie chodzi o stworzenia, które spotykamy na co dzień, a czasem wręcz uważamy je za szkodniki lub przynajmniej utrudnienie.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Dla Lutra był to przełom – ustąpiło wreszcie dojmujące poczucie własnej grzeszności, tego upadku, z którego nie można się podnieść, tego lęku przed Sądem Ostatecznym. Lutra będą nadal – aż do końca życia – trapić napady ciężkiej depresji, ale już bez tej rozpaczliwej bezradności, na którą nie było lekarstwa. Nawet na dnie Luter uchwyci się mocno "nadziei, kotwicy duszy, pewnej i mocnej, sięgającej aż poza zasłonę." (Hebr. 6:19). Co przy tym niezwykle istotne – on pojednał się z Bogiem sam, bez pomocy swych nauczycieli, bez pomocy Kościoła – pojednanie odnalazł w Biblii.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Daleko lepiej jest nabyć mądrości, niż złota najczystszego, a nabyć roztropności – lepiej, niż srebra (Przypowieści Salomona 16:16)

"Tak to wziąłem do Rzymu cebulę, a przywiozłem z powrotem czosnek" – tym niemieckim przysłowiem, oznaczającym daremny wysiłek, skwitował Luter swoją podróż rzymską. Istotnie, większej roli w jego życiu nie odegrała. Luter wyjechał do Rzymu wiernym synem Kościoła i takimże do Niemiec powrócił; to, co tam widział i słyszał, nie wpłynęło nań w sposób znaczący. Ani nie nadszarpnęło jego posłuszeństwa kościelnej zwierzchności, ani też – temu akurat trudno się dziwić – tego posłuszeństwa nie ugruntowało. Nie sposób też dopatrzyć się u Lutra jakichś zaczątków krytyki panującego tak miłościwie kościelnego porządku. Pobożny mnich pozostał lojalnym sługą zakonu augustianów, saskiego prowincjała, biskupa, w końcu papieża. Rzecz o wiele ważniejsza – przy tym niewidoczna dla postronnych – wydarzyła się po jego powrocie do Niemiec, do Wittenbergi.

Tyle razy czytałam, że potomkowie Jakuba wychodząc z niewoli „złupili Egipt”, ale, że zabrali także szaty, doczytałam całkiem niedawno. „Tedy synowie Izraelscy uczynili według rozkazania Mojżeszowego i wypożyczali u Egipczan naczynia srebrnego, i naczynia złotego, i szat. A Pan dał łaskę ludowi w oczach Egipczanów, że im pożyczali” (2 Mojż. 12:35, 36). A potem, w kolejnej mowie do ludu, Mojżesz przypomina (5 Mojż. 8:4) „Szata twoja nie wiotczała na tobie i noga twoja nie napuchła przez te czterdzieści lat”. Czyli w porządne rzeczy zaopatrzyli się przed wędrówką.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Zanim jeszcze Luter ponownie trafił do Wittenbergi, przełożeni wysłali go z inną misją – miał udać się w pewnej sprawie zakonnej do Rzymu. Sprawa ta nie wiązała się w żaden sposób z życiem Lutra ani też nie wpłynęła na dalsze jego losy, dlatego można ją tu zupełnie pominąć. Sam wszakże fakt, że odwołanie się do kurii rzymskiej – „ad limina apostolorum” (do progów apostolskich) – powierzono właśnie Lutrowi, najlepiej świadczył o zaufaniu, jakim go darzono.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W 1511 roku Staupitz nakazał Lutrowi przeprowadzić przewód doktorski i przejąć katedrę uniwersytecką, którą dotychczas on, Staupitz kierował. "Zabijecie mnie – jęknął Luter – nie podołam temu wszystkiemu. Podołasz – oparł nie bez humoru Staupitz – nie umrzesz, a jeśliby nawet, tęgi doktor w niebiesiech przyda się Panu Bogu".

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

W październiku 1508 roku powierzono Lutrowi funkcję wykładowcy na świeżo założonym przez księcia elektora saskiego uniwersytecie w Wittenberdze. W kilka miesięcy awansowano go, rozszerzono zakres wykładów, a potem przeniesiono ponownie do Erfurtu – miał wykładać, lecz nie na uniwersytecie, a tylko dla braci zakonnych w klasztorze (władze sławnej erfurckiej uczelni cokolwiek wątpiły w kwalifikacje Lutra nabyte w prowincjonalnej Wittenberdze). Wtedy też Luter – pragnąc lepiej poznać Stary Testament – zaczął uczyć się języka hebrajskiego.

Czy krokodyla zdołasz złapać na wędkę? Ijob 40:25 (BW)

Kiedy tłumacz dociera do cytatu, często ma chwilę oddechu – wystarczy skopiować i wkleić tekst po ewentualnym sprawdzeniu, który polski przekład najbliższy jest obcojęzycznego oryginału. Bywa jednak (jak już widzieliśmy w przypadku Góry Hermon), że zamiast tego trzeba przeprowadzić całe dochodzenie, zanim podejmie się decyzję w pozornie prostej sprawie.

Kontynuacja tekstu: "Oręż, którym walczymy"

Bo choćbyście mieli dziesięć tysięcy pedagogów w Chrystusie, wszakże nie wiele ojców macie; bom ja was w Jezusie Chrystusie przez Ewangelię spłodził. (I Kor. 4:15)

Johannes von Staupitz (tenże sam, który rozdzielił Biblie pomiędzy klasztory i zalecił mnichom jej czytanie) był postacią niepospolitą. Ród swój wiódł ze starej szlacheckiej rodziny (nie to, co plebejusz Luter), czemu pewnie zawdzięczał wytworny styl bycia; pełen ducha kaznodzieja, poważany na książęcym dworze saskim, świetnie wykształcony, nie bez wpływów u możnych tego świata - odegrał w życiu Lutra niezmiernie istotną rolę. Bez przesady można powiedzieć, że ten zwierzchnik, przyjaciel i opiekun w jednej osobie w sferze ducha zastąpił Marcinowi ojca.