Smok, wąż, diabeł, szatan

I chwycił smoka, węża starodawnego, którym jest diabeł i szatan – Obj. 20:2.

Babiloński Marduk musiał pokonać smoka, by udowodnić swe bóstwo. Prawdziwy i jedyny Bóg nie musi niczego udowadniać, a Jego przewaga nad smokiem Lewiatanem jest oczywista – sam go stworzył (Psalm 104:26) i sam unicestwi.

To, co ostatecznie skończy w jeziorze ognia siarki, a tymczasem, spętane łańcuchem, zostaje zamknięte i zapieczętowane w najciemniejszej i najgłębszej otchłani, określane jest czterema nazwami: smok, wąż, diabeł i szatan. Smok jest symbolem władzy. To on uprawomocnił bestię (Obj. 13:2). Wąż kojarzy się z pierwszym grzechem w raju i jest symbolem zewnętrznej pokusy lub wewnętrznej pożądliwości. Słowo diabeł jest transkrypcją greckiego diabolos, oznaczającego oszczercę. Jest to w zasadzie tłumaczenie hebrajskiego satan, choć ostatnie z czterech określeń zła ma także ogólniejsze znaczenie ‘przeciwnik’, ale w znaczeniu sądowym jest nim ‘oskarżyciel’.

W wizji tronu (Obj. 4-5), Boga reprezentują w działaniu cztery istoty podobne do lwa, cielca, człowieka i orła (Obj. 4:7). Te różne „twarze” Boga kojarzone bywają z Jego przymiotami: sprawiedliwością, mocą, miłością i mądrością.

Bóg dał się ludziom poznać pod wieloma nazwami i imionami. Najpopularniejsze z nich to: Elohim (Bóg), Szaddaj (Wszechmocny), JHWH (Wiekuisty, imię Jego niech będzie błogosławione) i Adonaj (nasz Pan). Ludzie od wieków nazywali Stwórcę Bogiem, Elohim, potężnym władcą i sprawiedliwym sędzią. Abrahamowi Bóg objawił się jako Szaddaj – Wszechmocny (2 Mojż. 6:3), a dopiero Mojżesz poznał Jego święte IMIĘ ujawniające wieczność istnienia i potęgę miłości. Uznanie Boga za własnego Pana, Adonaj, to akt wolnej woli człowieka – zdanie się na prowadzenie przez najwyższą Mądrość.

Można zauważyć, że cztery określenia tego, co zostało związane i wtrącone do otchłani przez anioła z kluczem i łańcuchem, odnoszą się do czterech cech, które w pewnym sensie podobne są do przymiotów Bożych, ale w gruncie rzeczy stanowią ich zaprzeczenie.

Smok. Władza jest wypaczeniem mocy Bożej. Ludzie lub organizacje sprawujące władzę nad innymi posługują się strachem i przemocą w celu wymuszenia posłuszeństwa. Bóg jest Stwórcą i Ojcem człowieka, dlatego pragnie uznania, miłości i dobrowolnego, niewymuszonego strachem poddania się Jego wszechmądrym zarządzeniom.

Wąż. Pożądliwość często bywa wśród ludzi mylona z miłością. Skłonność wywołana pokusą jest jednak zaprzeczeniem prawdziwej miłości Bożej, która nie jest skutkiem własnych popędów, ale wynikiem zrozumienia potrzeb tego, kogo lub co się kocha. Pożądliwość wiąże się z chęcią posiadania, podczas gdy miłość niesie ze sobą między innymi przyjemność dawania.

Diabeł. Oszczerca kłamie, a kłamstwo jako zaprzeczenie prawdy uniemożliwia zdobycie prawdziwej Bożej mądrości. Człowiek, który rozpowszechnia fałszywe wyobrażenia o świecie, zjawiskach, procesach, szerzy fałsz i staje się w pewnym sensie oszczercą samego Boga, który wszystko uczynił.

Szatan. Oskarżanie innych bywa czasem usprawiedliwiane chęcią egzekwowania sprawiedliwości. Najczęściej jednak wynika z niskich pobudek, zemsty, nienawiści, pogardy, lekceważenia czy po prostu głupoty. W tym sensie jest to nędzna podróbka prawdziwej Bożej sprawiedliwości, która stara się o równe traktowanie wszystkich, o zrozumienie drugiego człowieka, tak jak sami chcielibyśmy być rozumiani, o wyważenie pochwał i nagan, jakich udzielamy innym.

Lewiatan. W tym dniu PAN ukarze swoim mieczem srogim, wielkim i mocnym Lewiatana, węża długiego, Lewiatana, węża skręconego, i zabije smoka, który jest w morzu (Izaj. 27:1).

„I to wiadomo także u starych Litwinów
(A wiadomość tę pono wzięli od rabinów),
Że ów zodyjakowy Smok długi i gruby,
Który gwiaździste wije po niebie przeguby,
Którego mylnie wężem chrzczą astronomowie,
Jest nie wężem, lecz rybą, Lewiatan się zowie.
Przed czasy mieszkał w morzach, ale po potopie
Zdechł z niedostatku wody; więc na niebios stropie,
Tak dla osobliwości jako dla pamiątki,
Anieli zawiesili jego martwe szczątki”.
            Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Dlaczego Bóg pozwolił człowiekowi czynić zło, a nawet w pewnym sensie je stworzył (Izaj. 45:7), tego dokładnie nie wiemy. Wiadomo tylko, że „martwe szczątki” Lewiatana pozostaną znakiem ostrzegawczym dla ludzkości, by nie czynili tego, co jest przykre, złe i szkodliwe, lecz raczej upodabniali się do Boga przez naśladowanie Jego prawdziwych i szlachetnych przymiotów: sprawiedliwości, miłości, mocy i mądrości, oraz przez poznawanie Go pod imionami Elohim, Szaddaj, JHWH i Adonaj.

A smoka, węża, diabła i szatana niech jezioro ognia siarki pochłonie!

Najważniejsze pojęcia i zagadnienia

1. Przeciwnik Boga określany jest czterema nazwami wyrażającymi negatywne cechy będące odwrotnością Bożych przymiotów.
2. Władza jest zaprzeczeniem mocy, pożądliwość podróbką miłości, oszczerstwo niweczy mądrość, a skłonność do oskarżeń udaje sprawiedliwość.
3. Lewiatan jako ucieleśnienie zła najpierw zostanie ograniczony, a następnie unicestwiony, jednak pamięć o potworze przetrwa ku wiecznej przestrodze.

W następnym odcinku: I zasiedli na tronach – czyli królowanie przegranych

Cykl: Spacery z Janem po wyspie Patmos - spis wszystkich odcinków