Przy akompaniamencie kitary

A głos, który słyszałem, jako harfiarzy grających na harfach [gr. kithara] swoich – Obj. 14:2

Harfa to po hebrajsku kinnor, a po grecku – kithara. Od tego drugiego słowa wywodzi się nazwa popularnego instrumentu, często używanego dzisiaj do towarzyszenia śpiewowi. Równie powszechny w akompaniamentach fortepian także jest instrumentem strunowym i właściwie wyewoluował z harfy, stając się jej zmechanizowaną wersją. Kinnor we współczesnym języku hebrajskim oznacza skrzypce, czyli podstawowy instrument orkiestry symfonicznej.

Wizja Baranka, stojącego na Syjonie wraz ze swymi zwycięskimi naśladowcami, rozgrywa się wśród dobiegających z nieba odgłosów grzmotów, szumu wód oraz muzyki granej przez zespół harfiarzy. Intonują oni na swych instrumentach melodię nowej pieśni, która następnie wykonywana jest przez chór złożony ze stu czterdziestu czterech tysięcy głosów.

Wcześniej, w widzeniu niebiańskiego tronu Boga, występowało dwudziestu czterech starców trzymających harfy i śpiewających nową pieśń (Obj. 5:8‑10). Choć w opisie tamtej wizji nie zostało wprost stwierdzone, że starcy grali na harfach, to jednak można się domyślać, że śpiewali przy akompaniamencie swych instrumentów. Podobnie czynili wybrani Lewici, którzy „prorokowali przy cytrach i przy harfach” (1 Kron. 25:1). W wizji ukazującej Baranka i Jego chór starcy tworzą jakby dwudziestoczteroosobową orkiestrę, która towarzyszy pieśni rozbrzmiewającej z góry Syjon i wznoszącej się aż przed tron Boga, otoczony kręgami czterech zwierząt i dwudziestu czterech starców (Obj. 14:3).

Z zapisów hebrajskiej Biblii wynika, że Lewici używali dwóch rodzajów harf. Jeden z nich to kinnor, cytra, lira lub harfa, jakiej używał na przykład Dawid do osobistego prorokowania i publicznego wykonywania swych pieśni. Drugi to harfa typu newel – miała ona dziesięć strun (Psalm 33:2) i prawdopodobnie była nieco niżej nastrojona. Można się domyślać, że kinnor był mniejszym i wyżej brzmiącym (1 Kron. 15:20) instrumentem solowym, zaś newel miał charakter instrumentu towarzyszącego, harmonicznego.

W greckim tłumaczeniu Biblii hebrajskiej jako odpowiedniki tych dwóch nazw najczęściej występują słowa kithara jako kinnor oraz psalterion jako newel. Gdy słowa te pojawiają się razem, autorzy polskich przekładów często oddają kinnor jako cytrę*, a newel jako harfę. Biblia Gdańska używa jeszcze terminu „lutnia”. W zasadzie instrument ten można by też nazywać lirą. Wszystkie one mają podobną konstrukcję. Struny rozpięte są na drewnianym stelażu połączonym z komorą rezonansową. Grający szarpie je palcami obu rąk lub uderza pałeczkami. Dopiero później do gry zaczęto używać także smyczka. O harfie kinnor mówi się, że można ją było przyłożyć do lewego boku w okolicy serca i ucha (podobnie jak współczesne skrzypce), co wzmacniało osobisty odbiór dźwięku i pozwalało łatwiej osiągnąć stan poetyckiego czy też proroczego natchnienia.

Dźwięk tego typu instrumentów strunowych nie jest zbyt donośny. Ma raczej charakter medytacyjny i najbardziej nadaje się do towarzyszenia śpiewowi. Tym bardziej dziwny wydaje się wybór takiego właśnie akompaniamentu jako muzycznego tła dla inauguracji najpotężniejszego i najbardziej trwałego królestwa tej ziemi. Zgodnie z dzisiejszymi wyobrażeniami oczekiwałoby się raczej w takich okolicznościach brzmienia instrumentów dętych i perkusyjnych. Królestwo Baranka rozbrzmiewa jednak całkowicie odmiennymi tonami. Choć zespołowi harfiarzy towarzyszą dźwięki szumu wody i grzmotów, to mimo wszystko elementy te składają się w sumie na uspokajający i medytacyjny charakter akompaniamentu. Prawdopodobnie dopiero potężny chór śpiewający nową pieśń wnosi do brzmienia bardziej triumfalną nutę.

Królestwo Baranka nie jest panowaniem siły i strachu. Jest to melodia serca, która zachwyca i staje się „przebojem” – najpierw wpada w ucho, a potem porusza serce. Pewnego razu wojska Izraela pod wodzą Jozafata odniosły zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi śpiewając pieśń (2 Kron. 20:21‑22). W podobny sposób Bóg pokona nieprzyjaciół Syjonu, czyli przekona ich, by uznali królestwo sprawiedliwości i pokoju. Nie stanie się to wśród brzmienia bębnów i trąb, ale przy delikatnym i wzniosłym akompaniamencie cytr, harf, lir, lutni, a szum deszczu i odgłosy dalekich grzmotów dodadzą tej muzyce jeszcze bardziej kojącego charakteru, wzmagając poczucie błogosławieństwa płynącego od potężnego i mocnego Boga.

Trudno sobie dzisiaj wyobrazić, w jaki sposób można by pieśnią i delikatną muzyką poruszyć serca złych ludzi, jak oczarować pięknem tych, którzy nigdy nie rozwinęli w sobie tego rodzaju wrażliwości. Wydaje się, że z okrutnikami można się porozumieć jedynie przy użyciu języka strachu i przemocy. Jednak wiele rzeczy niewyobrażalnych obecnie dla człowieka jest osiągalnych dla Boga. Metody stosowane przez niektórych terapeutów, posługujących się choćby hipnozą, wydają się dzisiaj mocno podejrzane, gdyż łatwo mogą zostać niewłaściwie wykorzystane. Jednak ukazują one, w jaki sposób można wywierać pozytywny wpływ na podświadomość człowieka. Jeśli dzisiaj udaje się niektórym pozbyć w ten sposób na przykład uzależnienia od narkotyków czy alkoholu, to czyż kiedyś podobny mechanizm nie może zostać wykorzystany do wyrugowania grzechu?

Miłość jest potężną siłą mającą przemożny wpływ na postawę ogarniętego nią człowieka. Wielu ludzi doświadczających tego uczucia zachowuje się często jakby wbrew sobie, a jednak wcale nie odczuwa przy tym zniewolenia. Wolna wola nie jest bynajmniej zagrożona przez miłość, lecz jedynie pobudzona do podejmowania właściwych wyborów. Trudno powiedzieć, w jaki sposób Bóg zainspiruje ludzkość, by z własnej woli zapragnęła przyłączyć się do Królestwa piękna i dobra, ale z wizji o Baranku na górze Syjon mogłoby wynikać, że jedną z metod będzie zachwycająca i odprężająca muzyka.

Najważniejsze pojęcia i zagadnienia

1. Muzycznym tłem wizji Baranka i Jego stu czterdziestu czterech tysięcy stojących na górze Syjon jest akompaniament zespołu harfiarzy, któremu towarzyszy szum wody i odgłosy grzmotów.
2. Harfa kinnor-kithara to instrument przykładany do serca, pomagający osiągnąć stan poetyckiego i proroczego uniesienia.
3. Dla ludzi zmęczonych nieskutecznymi rządami strachu i przemocy urzekający charakter działania Bożego będzie najcudowniejszą muzyką zachęcającą do uznania łagodnej i szlachetnej władzy.

W następnym odcinku: Nowa pieśń – czyli melodia, której niełatwo się nauczyć

Cykl: Spacery z Janem po wyspie Patmos - spis wszystkich odcinków