Jest późno, po całym dniu. Zachowałem jeszcze trochę sił, a właśnie odebrałem email z prośbą o teksty na ePatmos: „fajne, ciekawe, krótkie, ale mogą być i trochę dłuższe; bardzo proszę, bo może akurat coś ciekawego obija się po głowie”.

Tak więc piszę. Tak, chodzi mi po głowie temat, od dawna. Chciałbym napisać o nim tekst, ale nie jestem w stanie dokonać dogłębnej analizy. Poprzestanę na razie na westchnieniu związanym z wersetem:

Przypominam, że w cyklu związanym z proroctwami chodzi o pokazanie, że proroctwa to ciekawe opowieści. Przedstawiam tu treść, nie przechodząc do skomplikowanej interpretacji i symboliki. Proroctwa to piękne fragmenty tekstu, nawet jeśli czyta się je bardzo prosto.

29 rozdział Proroctwa Izajasza intryguje mnie od dawna. Opisuje on moment, w którym dokonuje się przemiana w Izraelu. Jak się to stanie – to pytanie, które zadają sobie badacze Biblii od setek lat. Rozdział ten daje ogólne pojęcie na ten temat, ale oczywiście nie wyjaśnia wszystkiego.

Opis i akcja tego rozdziału jest jak scenariusz filmowy. Wyobraźmy sobie szeroki plan – jesteśmy na wysokiej górze i patrzymy na krajobraz. Co widać? Okolica, cała Ziemia, pogrążona jest w mroku. Lecz w pewnym momencie pojawia się gdzieś silne światło, z góry. To Bóg objawia się nad Izraelem! W jednej chwili powstaje ogromny kontrast między światłem i ciemnością, która okrywa resztę świata.

W tobie, Panie, szukałem schronienia, obym nigdy nie doznał wstydu! Przez sprawiedliwość swoją wybaw mnie!
Psalm 31:2 (BW)

Na spotkaniu dla gimnazjalistów padło pytanie: po co czytać Biblię? Odważne pytanie. Rzadko się je zadaje, bo odpowiedź ma być oczywista. Po co pytać, skoro odpowiedź ma być oczywista?

Przeczytałem właśnie mowę Szczepana przed Radą i Arcykapłanem (Dzieje Apostolskie 6 i 7 rozdział). Szczepan zostaje postawiony przed sądem, ponieważ w trakcie dyskusji z Żydami głosi naukę inną niż oni uważają za słuszną. Żydzi nie mogą go przekonać, ale nie mogą też pominąć osoby Szczepana i tego, co głosi. Zresztą nauka Jezusa właśnie się rozprzestrzenia, zapewne więc Żydzi czują się zobowiązani do obrony żydowskiej doktryny w takiej formie, jaką wyznają.

Proroctwo Jeremiasza jest napisane w co najmniej dwóch stylach. Pierwszy – to typowe mowy prorockie. Drugi – to relacja z wydarzeń z życia Jeremiasza. Jeremiasz żył w jednym z najtrudniejszych okresów w dziejach Izraela – właśnie upada królestwo, państwo przestaje istnieć, wkrótce mieszkańcy zostaną zdziesiątkowani, przesiedleni, Świątynia zniszczona, kraj popadnie w ruinę.

Na sali naszego zboru leży mała kartka, wielkości formatu A6. Leży już od miesięcy, ale nikt jej nie wyrzucił, choć została napisana na szybko i miała służyć tylko przez chwilę. Takie kartki kupuje się w stosikach, w plikach, umieszcza na biurku, mają służyć do zapisywania krótkich notatek, potrzebnych może przez godzinę, może jeden dzień, najwyżej kilka dni.

Jeremiasz – rozdział 1, Izajasz – rozdział 6.

Przypominamy – w tym cyklu opowiadamy historie z proroctw, jednak bez zgłębiania symboliki i interpretacji. Próbujemy czytać je jak najprościej, by przybliżyć treść.

Izajasz, rozdziały 11, 12, 10 i 9

„Wyrośnie różdżka z pnia Jessego” – to jedne z najbardziej znanych słów proroka Izajasza. Kojarzy się je z odrodzeniem i z Mesjaszem, który kiedyś nadejdzie, żeby ustanowić nowe, idealne państwo. Chrześcijanie od razu widzą w tych słowach odniesienie do Jezusa Chrystusa. Chyba jednak sama historia, w której pada to zdanie, nie jest zbyt znana. Różdżka nie wyrasta ot tak sobie. Okoliczności są dość dramatyczne. Różdżka wyrasta na… pobojowisku, na którym niewiele pozostało. Ściślej mówiąc – różdżka wyrasta na porębie*.

Tekst został zainspirowany dyskusją panelową w Szczyrku, podczas Konwencji Międzynarodowej 2016 i jest kontynuacją poprzedniej części „Opowiedzieć Proroctwo Zachariasza, rozdziały 12–14”.

W każdej dobrze napisanej powieści następują zwroty akcji. Fragmenty grozy przeplatają się z fragmentami radosnymi. Nie inaczej jest w proroctwach, bo to bardzo dobra literatura. Przykładem są trzy rozdziały (12, 13 i 14) Proroctwa Zachariasza. Szczególnie ważne są te zmiany, w których ktoś (jednostka lub grupa) upada moralnie, albo co ważniejsze – nawraca się. W proroctwach najważniejsze NIE jest przekazanie informacji o tym, co się będzie działo, w jakiej kolejności, czy coś się już wydarzyło czy jeszcze nie.

Tekst został zainspirowany dyskusją panelową w Szczyrku, podczas Konwencji Międzynarodowej 2016.

Spróbujmy po prostu opowiedzieć rozdziały 12–14 z proroctwa Zachariasza. Będzie to opowieść bez wdawania się w szczegóły, a tym bardziej – bez przechodzenia do interpretacji i symboliki. Żeby tłumaczyć proroctwo, trzeba najpierw umieć opowiedzieć jego treść własnymi słowami. Zróbmy teraz ten pierwszy krok. Tak więc w tym momencie nie chodzi o to, aby opowieść była bezbłędna i dokładna, ani by dawała wyjaśnienie. Teraz chcemy przedstawić ogólną sytuację i zaznaczyć punkty, w których następuje zwrot sytuacji, czyli przemiana, jaka zachodzi w ludziach.

Ps. 139:14: Wysławiam cię dlatego, że się zdumiewam strasznym i dziwnym sprawom twoim, a dusza moja zna je wybornie. (BGd)

Od czasów Galileusza ludzie kierowali w niebo obiektywy teleskopów. Galileusz, przy pomocy dwóch soczewek umieszczonych wewnątrz rury, dostrzegł ciała niebieskie zupełnie inaczej, niż ludzie je postrzegali. W ten sposób potwierdził teorię Kopernika mówiącą, że Ziemia nie jest centrum Wszechświata.

Byłem na spektaklu „Pasja” przygotowanym przez Stowarzyszenie Sztukmisja. To niezwykłe przeżycie. Sądzę, że będzie niezwykłe dla wszystkich, którzy wielokrotnie czytali ewangelie i próbowali wyobrażać sobie, że są w centrum ewangelicznej akcji. Bo ten spektakl polega właśnie na tym, że widzowie są w centrum akcji!

Studentom seminarium dano zadanie przygotowania kazania. Jedna grupa otrzymała temat przypowieści o miłosiernym Samarytaninie. Drugiej grupie studentów wydano różne inne tematy.

Czy słuchanie muzyki niechrześcijańskiej to przejaw światowości?
Czy należy takiej muzyki unikać?

Takie pytanie znalazłem na społecznościowym portalu Facebook. Spróbujmy się nad nim pochylić, jednak z tym zaznaczeniem, że cokolwiek tu napiszę nie będzie w intencji jednoznacznego, ostatecznego wyjaśniania – jak macie wierzyć i postępować. Pytanie ma charakter życiowy, a tego rodzaju pytania nierzadko nie mają jednej prostej odpowiedzi. Przyznam się, że napisalem już dwie wersje tego tekstu, teraz piszę trzecią i może będzie ona wreszcie tą, którą wyślę do ePatmos. Bo ciągle się zastanawiam, jak temat ująć.

A tłumy ogarnął lęk na ten widok, i wielbiły Boga, który takiej mocy udzielił ludziom.
(Mt 9:8, po uzdrowieniu sparaliżowanego)

A wieść o Nim rozeszła się po całej Syrii. Przynoszono więc do Niego wszystkich cierpiących, których dręczyły rozmaite choroby i dolegliwości, opętanych, epileptyków i paralityków, a On ich uzdrawiał. I szły za Nim liczne tłumy z Galilei i z Dekapolu, z Jerozolimy, z Judei i z Zajordania.
(Mt 4:24-25)

Nie jest On przeto Bogiem umarłych, ale żywych. Dla niego bowiem wszyscy żyją. (Łuk. 20:38)

Jeżeli potem oręduje za nim jaki anioł, pośrednik, jeden na tysiąc, aby objawić człowiekowi jego obowiązek, i zmiłuje się nad nim: Wybaw go od zejścia do grobu, otrzymałem zań okup, to jego ciało odzyskuje młodzieńczą siłę, wraca do dni swojej młodości. (Job. 33:23-25)

Ostatnie sto, dwieście lat to gwałtowny rozwój badań naukowych. Wiemy coraz więcej o świecie. Kiedyś zjawiska takie jak pioruny, trzęsienia ziemi, epidemie chorób wywoływały paniczny strach, były kojarzone z działaniem złych duchów, zemstą bogów. Dziś nauka tłumaczy mechanizmy tych zjawisk, co może sprawiać wrażenie, że Bóg przestaje być potrzebny.

„Nie chodzi o to, żeby przewidywać przyszłość, ale żeby ją tworzyć.”^*

To zdanie zostało napisane w 1985 roku przez Ryszarda Kapuścińskiego, w trudnym momencie historii Polski. Upadał system socjalistyczny, w bólach rodził się nowy ustrój. Nikt nie mógł wiedzieć, jak potoczy się los kraju, który wyzwalał się z więzów i próbował stanąć na własnych nogach.

Bar nazywał się „Magiel”. Było późne popołudnie, w mieście, w którym byłem może pięć razy w życiu. Szukałem czegoś do zjedzenia, więc wszedłem, wnętrze układało się w literę L, z wąskim przejściem. Zaraz na początku stał wysoki, choć nie zajmujący wiele powierzchni kontuar. Nie było nikogo, przyglądnąłem się więc menu leżącym na najbliższym stoliku. Wszystkie dania w tej samej cenie. Nie ma pizzy.

Po przeczytaniu tekstu Łukasza Millera „Gdy zazdrość zaślepia” poczułem, że chciałbym napisać jego kontynuację, między innymi – odpowiedzieć na pytanie postawione na końcu.

W pracy artysty stosuje się czasem pewną metodę. Chodzi o to, że twórca sam siebie stawia w miejscu osoby lub przedmiotu związanego z tym, co chce stworzyć. To jest eksperyment na samym sobie, lecz to eksperyment całkiem na poważnie, nawet jeśli tylko w wyobraźni.

Nie będziesz żywił w sercu nienawiści do brata. Będziesz upominał bliźniego, aby nie zaciągnąć winy z jego powodu. Nie będziesz szukał pomsty, nie będziesz żywił urazy do synów twego ludu, ale będziesz miłował bliźniego jak siebie samego. Ja jestem Pan!
Kpł 19:17-18

W połowie XX wieku, obserwując, jak Hitler sukcesywnie zdobywa władzę, Erich Fromm przerywa pracę nad szeroko zakrojonym dziełem i szybko wydaje niewielką książkę pt. „Ucieczka od wolności”. Książka ukazuje się w 1941 roku, gdy Hitler jest u szczytu swojej potęgi i zagarnia coraz szersze połacie Europy.

Mąż szedł za nią, a towarzysząc jej płakał aż do Bachurim. Abner rzekł jednak do niego: Wróć się! I wrócił się. - 2 Sm 3:16

Był to Paltiel, syn Lajiasza, któremu została odebrana jego żona – Mikal, córka Saula. Dlaczego tak się stało – można przeczytać w Drugiej Księdze Samuela. Nie jest natomiast jasne, dlaczego Paltiel płakał. Możliwe, że żałował zaszczytu bycia zięciem królewskim. Oddając Mikal przestawał należeć do rodziny Saula. Inna możliwość, że po prostu kochał Mikal.

W tramwaju zwykle nie siadam. Zwykle mam na sobie plecak, również siatkę z prowiantem, dziś przewiesiłem jeszcze przez ramię letnią kurtką. Łatwiej jest stać, gdyż w razie czegoś nie trzeba ustępować nikomu miejsca. Ale dziś usiadłem, tylko na jeden przystanek, tyłem do okna, żeby plecak nie zawadzał w przejściu.

Bracia, ja nie sądzę o sobie samym, że już zdobyłem, ale to jedno [czynię]: zapominając o tym, co za mną, a wytężając siły ku temu, co przede mną, pędzę ku wyznaczonej mecie, ku nagrodzie, do jakiej Bóg wzywa w górę w Chrystusie Jezusie. - Filip. 3:13-14 (BT)

To, czego pragniemy, chcielibyśmy mieć od razu, teraz albo przynajmniej zaraz. Wspominam historie z dzieciństwa. Gdy następnego dnia mieliśmy wyruszać w drogę, z powodu niecierpliwości nie mogłem spać w nocy. Chciałem też od razu umieć robić różne trudne rzeczy – grać w piłkę, jeździć na rowerze bez bocznych kółek. Gdy mi się to nie udawało, wpadałem w histerię, czasem podobno nie można mnie było uspokoić przez kilka godzin.

"Biada, biada, wielka stolico, Babilonie, stolico potężna! Bo w jednej godzinie sąd na ciebie przyszedł!" A kupcy ziemi płaczą i żalą się nad nią, bo ich towaru nikt już nie kupuje. - Obj. 18:10-11

Apteka w centrum dużego miasta. Na niewielkiej przestrzeni umieszczono obok siebie kilka stanowisk, w odległości niespełna metra. Przy każdym czeka farmaceutka gotowa spełnić oczekiwania klienta. Tak naprawdę to żadna nie czeka, wszystkie mają pełne ręce roboty. I jeszcze kilka osób stoi w kolejce. Nad każdym stanowiskiem kamera. Przy każdym stanowisku jest wszystko, co pozwala szybko obsłużyć pacjenta. Są też ulotki o preparatach, a na podstawkach do pieniędzy – zdjęcia i inskrypcje zachęcające do zakupów.

W zborze w Cluj Napoca od ponad roku naprzeciwko mównicy, stoi na statywie kamera internetowa. Nabożeństwa są transmitowane przez internet oraz nagrywane. Z sufitu zwisa sześć wsporników, na których zainstalowano mikrofony zbierające dźwięk. Śpiew i wypowiedzi uczestników nie zostaną pomięte podczas rejestracji. W użyciu jest również mikrofon bezprzewodowy z którego korzystają Ci, którzy chcą zabierać głos oraz wypowiadają słowa modlitwy. Na przedniej ścianie zainstalowano drugą kamerę, przekazującą obraz całej sali.

W tym artykule zestawimy dwa teksty. Pierwszy jest wzięty z ewangelii, drugi to opis tego, co widział jeden z najbardziej znanych reporterów XX wieku w Afryce. Te dwa teksty mają ze sobą wiele wspólnego.

Inną przypowieść im przedłożył: Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre nasienie na swej roli. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał chwastu między pszenicę i odszedł. A gdy zboże wyrosło i wypuściło kłosy, wtedy pojawił się i chwast.

On jest cierpliwy w stosunku do was… 2 Piotr 3:9  (BT)

Jedziemy na wycieczkę rowerową, mój syn i ja. On jedzie pierwszy, ma sześć lat, więc chcę go mieć na oku. Obserwuję go i co widzę? Chwieje się na lewo i prawo. Powinien jechać przy prawej krawędzi drogi, a on raz jedzie środkiem, raz skręca mocno w prawo, potem w lewo. Rozglądam się, czy nie nadjeżdża samochód, gdyż przy takim stylu jego jazdy łatwo o zagrożenie.

Jak sprawdzić, na ile dojrzałe jest dziecko?

Jedno z doświadczeń, które bada dojrzałość, wygląda następująco. W pokoju, przy stole, siedzi psycholog wraz z dzieckiem. Psycholog kładzie na stole jeden cukierek po czym mówi dziecku, że zostawi je samo w pokoju na dziesięć minut. Potem wróci i jeśli cukierek będzie na swoim miejscu, to dziecko otrzyma dwa cukierki w nagrodę za cierpliwość.

W ostatnim tekście „Po prostu nie wiem” pisałem o tym, że lepiej powiedzieć „nie wiem”, niż zachowywać się tak, jakbym wiedział wiele, albo nawet wszystko. Podałem przykład księgi Apokalipsy i wyglądało na to, że zasada ta dotyczy kwestii teologicznych, doktrynalnych.

Jezus powiedział do nich: Gdybyście byli niewidomi, nie mielibyście grzechu, ale ponieważ mówicie: "Widzimy", grzech wasz trwa nadal. - Jana 9:41

Przypominam sobie niewielkie wydarzenie z czasów, gdy mój wiek zbliżał się do lat dwudziestu. Było to na jednym z biblijnych zgrupowań. Na wieczór zaplanowano dyskusję, a mnie w ciągu dnia udało się zacząć rozmowę na jej temat z jednym z prowadzących. Był on ode mnie o kilkanaście lat starszy. Zadawałem mu pytania i myślałem, że on zacznie na nie odpowiadać. Tak się jednak nie stało. Mój rozmówca, przyparty do muru, wyrzucił w końcu z siebie: „Nie wiem! Będziemy o tym dyskutować wieczorem, więc może to wyjaśnimy”.

Życie z drugim człowiekiem, choćby był najlepszy i najpiękniejszy, prędzej czy później doprowadza do odkrycia rzeczy, które nas do niego zniechęcą. Co wtedy? Dopiero w tym momencie może zacząć się prawdziwe życie z tym człowiekiem. O ile jeszcze chcemy je prowadzić.

Bóg:
A czyż Ja nie powinienem mieć litości nad Niniwą, wielkim miastem, gdzie znajduje się więcej niż sto dwadzieścia tysięcy ludzi, którzy nie odróżniają swej prawej ręki od lewej (…)? Jon. 4:11

List do Hebrajczyków:
…stały pokarm jest właściwy dla dorosłych, którzy przez ćwiczenie mają władze umysłu udoskonalone do rozróżniania dobra i zła. Hebr. 5:14

Chodzi o tę historię w Raju. Opowieść mówi, że mężczyzna i kobieta otrzymali komfortowe warunki życia. Mieli lepiej, niż byli w stanie zamarzyć. Otrzymali też instrukcje, czego mają nie robić. I gdyby nie ta instrukcja, w zasadzie – gdyby nie jedno drzewo, które znalazło się w ogrodzie, ich idylla mogłaby trwać wiecznie (tak się przynajmniej wydaje). Jak to się stało, że drzewo z owocami przynoszącymi nieszczęście znalazło się w Ogrodzie Eden?

Dziś na nabożeństwie zastanawialiśmy się nad wersetem:

Gdy was prześladować będą w tym mieście, uciekajcie do innego. Zaprawdę, powiadam wam: Nie zdążycie obejść miast Izraela, nim przyjdzie Syn Człowieczy. Mt 10:23

Kontynuacja tekstu: Żyję jak w Królestwie (prawie)

Oto taka była wina siostry twojej, Sodomy: odznaczała się ona i jej córki wyniosłością, obfitością dóbr i spokojną pomyślnością, ale nie wspierały biednego i nieszczęśliwego. (Ezech. 16:49)

W ostatnim tekście napisałem, że najprawdopodobniej żyję w najszczęśliwszym okresie mojego życia. Mógłbym na tym poprzestać, gdyby nie przeczucie, że coś tu może być nie tak. Bo słowo „poświęcenie” nie oznacza szczęścia w tym życiu.

Uświadomiłem sobie, że jestem w najszczęśliwszym okresie mojego życia. Zniknęło w moim życiu wiele problemów, które towarzyszyły mi od okresu dojrzewania. Częściej godzę się na to, co mnie spotyka, z drugiej strony widzę, że mam spory wpływ na rzeczywistość wokół mnie. Wiele marzeń udało mi się zrealizować, ale i nauczyłem się godzić z tym, z czym – nie ma wyjścia – muszę się pogodzić.

Prorok Boży kojarzy się z kimś, kto przedstawia sobą ponadprzeciętną postawę moralną. Posiada też inne cechy, które pozwalają godnie reprezentować Boga – jest gotowy do poświęceń i cierpienia, wrażliwy na krzywdę ludzką i ma szczególne poczucie sprawiedliwości.

Jezus powiedział Piotrowi-rybakowi – będziesz łowił ludzi. Chodziło o pozyskiwanie ludzi dla ewangelii. Ten łów nie miał na celu zniewalania, uśmiercania, lecz przeciwnie – wyzwalanie i prowadzenie w kierunku życia.

Łowienie zwierzyny nie polega jednak na tym, że rybak czy myśliwy idzie przez teren łowiecki ogłaszając szeroko, że „teraz łowię”. Przeciwnie. Dlatego dziwią mnie metody głoszenia ewangelii, w których ciągle powtarza się słowo „Bóg”, przypomina ludziom o tym, że ich obowiązkiem jest służyć Bogu, lub wyraża się oburzenie, że Jemu nie służą. Przecież myśliwy powinien postawić się w roli zwierzyny - zabrać ze sobą smakołyki, które zwierzyna lubi, iść tam, gdzie ona najczęściej przebywa.

W owym czasie Jezus przemówił tymi słowami: Wysławiam Cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je prostaczkom. Tak, Ojcze, gdyż takie było Twoje upodobanie. Wszystko przekazał Mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna, tylko Syn, i ten, komu Syn zechce objawić. Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście, a Ja was pokrzepię. Weźcie moje jarzmo na siebie i uczcie się ode Mnie, bo jestem cichy i pokorny sercem, a znajdziecie ukojenie dla dusz waszych. Albowiem jarzmo moje jest słodkie, a moje brzemię lekkie (Mat. 11:25-30).

W południe Jezus siedzi przy samarytańskiej studni. Uczniowie odeszli do miejscowości, by zakupić żywność. Jest godzina szósta dnia, co oznacza, że słońce stoi w swoim najwyższym punkcie i napełnia świat wokół skwarem. Do samotnego Jezusa podchodzi obca kobieta. A w zasadzie nie podchodzi do niego, tylko do studni, pewnie by zaczerpnąć wody. Każdy inny Żyd pominąłby obecność kobiety milczeniem. Lecz Jezus rozpoczyna rozmowę, od banalnej prośby: "Daj mi pić".

Czytamy Pismo Święte, próbujemy je zgłębiać. Być może mamy przekonanie, że znamy je całkiem nieźle, a nawet dobrze. Może zdaje się, że moglibyśmy wskazywać innym, jak należy je odczytywać. Lecz na szczęście są chwile, kiedy odkrywa ono swój kolejny szczegół, którego nie widzieliśmy, a który okazuje się tak oczywisty, że ten fakt wprowadza w zakłopotanie. Takie chwile mogą przypomnieć o pokorze. To właśnie ona pozwala odkrywać nowe rzeczy i spodziewać się, że wiele jeszcze pozostało do odkrycia. Odkrycia prawd, również tych nas zaskakujących, które zmienią nasz sposób myślenia.

Daniel i ja czasem wygłaszamy wykłady na tematy bliblijne. Powiedziałem mu kiedyś, że najwięcej pomysłów na kolejne wykłady pojawia się u mnie, gdy słucham, jak przemawiają inni. Daniel przyznał mi rację, a potem popatrzyliśmy na siebie. Rozumieliśmy się dobrze – słuchanie tego, co mówią inni, wzbudza w nas chęć dyskusji.

Pamiętam, jak dokonałem pewnego odkrycia w moim życiu. Chodzi o jedno słowo, którego wypowiedzenie rozwiązuje wiele problemów. Bywa tak, że przyznanie się do błędu jest postrzegane jako słabość. Ludzie bronią swoich decyzji lub postępowania do końca, za wszelką cenę. Choć z różnych stron otrzymują sygnały, że coś było nie tak, to albo temu zaprzeczają, albo uparcie milczą.

Mój przyjaciel napisał mi niedawno, że miał rację przewidując kiedyś, iż z Facebooka nie wyniknie nic dobrego.

Zastanowiła mnie ta opinia. Sam mam konto na Facebooku i prawie tysiąc znajomych. Ktoś powie: „Tysiąc? Aż tylu? Przecież to fikcja, że ze wszystkimi rzeczywiście utrzymujesz kontakt”. I jest trochę prawdy w tym stwierdzeniu. Z drugiej jednak strony nie ulega wątpliwości, że wszyscy oni są w istocie moimi znajomymi i że dzięki Facebookowi dowiaduję się, co dzieje się w ich życiu – np. że komuś urodziło się dziecko, że ktoś zdał egzaminy na studiach, a ktoś inny był na konwencji czy odwiedził braci w Indiach.

Jest wieczór. Właśnie skończyłem opowiadać moim dzieciom o Józefie, synu Jakuba. Nagle zdałem sobie sprawę, że czytam tę historię inaczej niż dwadzieścia czy trzydzieści lat temu. I nie tylko dlatego, że jestem starszy. Czytam ją inaczej, ponieważ zmienił się świat, w którym żyję, a ja wraz z nim.

W czasach socjalizmu pojęcie zarządzania znaczyło niewiele. Zarządzanie i marketing praktycznie nie istniały w świadomości zwykłych ludzi. Zarządzani byliśmy odgórnie i nie mieliśmy na to wpływu, zaś marketing nie był potrzebny, gdyż nie istniała konkurencja. Od tamtego czasu te kwestie zmieniły się diametralnie. Zarządzanie dotyczy nie tylko tych, którzy są dyrektorami czy prowadzą własną firmę. Dziś funkcjonują takie zwroty jak zarządzanie czasem, zarządzanie wiedzą i jakością, zarządzanie kryzysowe i strategiczne, a nawet zarządzanie zmianą.